Vrijplaats voor mensen met een euthanasiewens door ondraaglijk psychisch lijden
Wie psychisch zo ondraaglijk lijdt dat hij euthanasie overweegt, kan sinds kort ook in Brugge terecht bij Reakiro. Je kunt er binnenlopen voor een babbel of met eventuele vragen. Je kan er terecht voor individuele begeleiding of in groep. Je kan zelfs gewoon even langsgaan zonder dat er gepraat hoeft te worden. De nood aan zo’n vrijplaats blijkt uit de cijfers. Na één maand meldden zich al drieëntwintig mensen aan. We gingen erover praten met coördinator Joost Vanhaecke.
“Het zorgprogramma Reakiro is begin 2020 opgestart in Leuven op initiatief van de organisatie Broeders van Liefde België en het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven,” vertelt Joost Vanhaecke. “Ik was meteen getriggerd. Een euthanasievraag wijst op een existentieel en massief menselijk lijden. Daar moet de geestelijke gezondheidszorg sowieso mee bezig zijn, los van het standpunt dat je hierover inneemt. Als er een wetgeving is, is het ook onze plicht – als samenleving en als hulpverleners – om zorg te dragen voor mensen met een euthanasievraag. De vraag over leven en dood is de moeilijkste vraag die je kunt stellen. De GGZ moet deze vraag ter harte nemen en erover in gesprek gaan. Het leek me de moeite om ook in West-Vlaanderen dit aanbod uit te werken. Alle psychiatrische ziekenhuizen van de provincie hebben zich hier meteen achter geschaard en het project financieel mogelijk gemaakt, samen met de congregatie van de Zusters van de ‘Bermhertigheid Jesu’.”
Dilemma
“Mensen met een euthanasievraag door ernstig psychisch lijden hadden lange tijd alleen de wettelijke procedure om op terug te vallen. Maar een euthanasievraag voor ondraaglijk psychisch lijden is complex. Het is anders dan bij terminaal zieke mensen. Zij hebben er dikwijls vrede mee, het is uitgeklaard. Dat zie je zelden of nooit bij psychisch lijden. Deze mensen hebben een doodswens, maar twijfelen, er is een dilemma. In het reguliere GGZ-aanbod dat zich richt op herstel, ontwikkeling en vermaatschappelijking, vinden zij niet altijd een antwoord. Zij hebben vaak al een lang traject in de psychiatrie achter de rug en het hoeft voor hen niet meer. Ze hebben behoefte om over de doodswens te praten en verlangen om op een serene wijze het dilemma van leven en sterven te kunnen bespreken, ook met naastbestaanden. Ze hebben kinderen, een partner en familie die ze het niet willen aandoen om geconfronteerd te worden met suïcide. Ze lopen vast en missen een klankbord, een luisterend oor dat hen helpt om hun wens uit te klaren.”
“Die twijfel komt telkens terug in deze verhalen. Net als het gevoel van niet meer verbonden te zijn in deze wereld. Reakiro wil voor hen een
vrijplaats zijn om hierover te spreken. Gisteren nog zei iemand mij na een gesprek: ‘Het is de eerste keer dat ik hierover heb kunnen praten
met iemand die niet een oordeel klaar had.’” “Ons doel is om mensen te ondersteunen om tot een authentieke en uitgepuurde keuze te komen, zonder ze in een bepaalde richting te duwen. Je hoopt wel dat mensen opnieuw sprankels van herstel vinden, dat de samenleving zich (opnieuw) met hen verbindt. Daarnaast bieden we ondersteuning bij de wettelijke procedure voor euthanasie bij psychisch lijden. We werken hiervoor nauw samen met LEIF. Een probleem is dat er, zeker na het proces Tine Nys, een grote terughoudendheid is bij psychiaters om een advies te geven in het kader van een euthanasievraag. Adviserend psychiaters vragen terecht om goed gestoffeerde medische dossiers om een afgewogen advies te kunnen geven. Daarnaast is er nood aan een duidelijke aflijning tussen behandelend en adviserend arts; twee punten waar de GGZ nog kan op ontwikkelen.”
Ruimte en veiligheid bieden
“Open en onbevooroordeeld luisteren is ontzettend belangrijk. Als je mensen hun verhaal laat doen, als je hen ruimte en veiligheid geeft, wordt de situatie voor henzelf helderder. Door erover te praten, zetten ze voor zichzelf alles op een rij, in alle rust. Soms vinden ze zo opnieuw perspectief.”
“Vorige week belde een vrouw op. Mijn besluit om te sterven staat vast, zei ze, maar hoe praat ik hierover met mijn dochter zonder dat ik haar met een trauma opzadel? Is dat haar fundamentele hulpvraag? Dat weet ik nog niet, maar ze is welkom. Vaak hebben we geen pasklaar antwoord. Meer zelfs, het antwoord zit vaak bij de mensen zelf. Door te luisteren en ze te helpen reflecteren, geven wij ze de kans om dat antwoord zelf te vinden. Of op zijn minst om samen de onwetendheid te beleven en samen na te denken. Zo komt er soms beweging in het muurvaste gedachtenpatroon dat zich heeft gevormd.”
“Binnenkort starten we een groep voor mensen met een euthanasievraag door ondraaglijk psychisch lijden. Ook hulpverleners uit de GGZ
of familieleden van mensen met een euthanasievraag kunnen bij ons terecht. We werken zeer intensief met Reakiro Leuven samen, vanuit een gedeelde visie en een gemeenschappelijk zorgprogramma. We enten ons op vier pijlers: de existentiële pijler; de palliatieve visie; de herstelgerichte visie; en presentie. De palliatieve visie toont zich in het loskomen van de behandeling en de nadruk, ondanks alles, op enige kwaliteit van leven. Met de herstelgerichte visie willen we ‘herstelvonken’ ter harte nemen.”
“Of mijn visie op euthanasie veranderd is in de afgelopen twintig jaar? Zeker. In het begin van de euthanasiewet stond ik net als veel collega’s in de GGZ erg sceptisch. Wanneer kan je nu beslissen dat iemand uitbehandeld is, moet je niet altijd hopen op een ommekeer? Nu zie ik veel meer de complexiteit en de nuance. Je leert onbevooroordeeld luisteren naar het verhaal en het lijden van de mens voor jou, voorbij ‘de psychiatrische diagnose’. Je luistert naar het verhaal zoals het wordt beleefd en gaat ermee aan de slag, met de expertise in het achterhoofd. Als we het echt menen met herstel en empowerment, dan moeten we elke vraag ernstig nemen, ook de vraag naar euthanasie. En daarna met die vraag aan de slag gaan, wat ook de uitkomst is.”
Info: www.reakiro.be
Tekst: Filip Decruynaere
Fotografie: Tom Talloen
