Interview dr. Sam Deltour: "Samen kan je zoveel meer"
Als student Geneeskunde haalde Sam Deltour de kranten als avonturier en poolreiziger. Zo brak hij met zijn goede vriend Dixie Dansercoer het wereldrecord van de langste autonome expeditie op de Zuidpool met sleeën voortgetrokken door vliegers. Diezelfde Sam Deltour is sinds mei hoofdarts in PZ Onzelievevrouw. We gingen even kennismaken.
Sam Deltour: “We kijken vaak naar geestelijke gezondheid als een ziekte van het individu. Maar achter elk symptoom schuilt een verhaal,en dat verhaal biedt perspectief op verandering.”
Wat brengt een avonturier in hart en nieren naar een directiefunctie in een psychiatrisch ziekenhuis?
Sam Deltour: (lacht) In alle eerlijkheid: het was nooit mijn ambitie om hoofdarts te worden. Toch sluit dit aan bij mijn verlangen om bij te dragen aan een geestelijke gezondheidszorg in verandering. Tijdens mijn avonturen heb ik altijd nieuwe horizonten verkend, nieuwe ervaringen opgedaan. Dat heeft me diepgaand veranderd en ik heb het verlangen de rijkdom van die ervaring te delen. Er schuilde altijd al een idealist in mij. Ik ben mee gevormd door mijn vader. Hij had een rusthuis in Izegem voor mensen met dementie. Hij was zijn tijd vooruit. Samen met de bewoners en hun familie gingen we naar het pretpark. Vandaag maakt de geestelijke gezondheidszorg een enorme evolutie door. We leren anders naar mensen kijken. De missie van PZ Onzelievevrouw wist me onmiddellijk te raken. Voor ik me kandidaat stelde, heb ik met mensen van hier gepraat: medewerkers, artsen, directieleden… Zij hebben me overtuigd. Je kent allicht de dialoog uit het boek van James Norbury: ‘Wat is belangrijker’, vroeg Grote Panda, ‘de reis of de bestemming?’ Het gezelschap,’ zei Kleine Draak. Het gaat om het menselijk contact, het gezelschap. Ik voelde in die gesprekken dat we op dezelfde lijn zaten. Ik wil mensen helpen dragen in hun kwetsbaarheid en benaderen vanuit hun kracht. Daarom heb ik mij kandidaat gesteld. “
Hoe ziet u uw rol en opdracht als hoofdarts?
Mijn eerste opdracht is de interactie tussen hulpverlener en patiënt zo goed mogelijk maken. Ik ben een teamspeler. Ik wil bijdragen aan een groter geheel, aan iets wezenlijks. Het ziekenhuis wil mensen kansen geven, ze ondersteunen in hun herstel, ze helpen groeien en terug in verbinding brengen met het leven. We kunnen dat alleen als we allemaal samenwerken in dezelfde richting: artsen, medewerkers, directie en leidinggevenden. Ik wil in gesprek gaan, samen aan de slag gaan, me dienstbaar opstellen in dit geheel. Natuurlijk komt er ook een hoop administratie kijken bij mijn opdracht, maar dat is niet de essentie.
Gaat u het werken met patiënten niet missen?
Ik blijf deeltijds mijn ambulante praktijk aanhouden. Het klinisch werk geeft me veel voldoening. In mijn praktijk werk ik zowel met kinderen en jongeren als met volwassenen en ouderen. Van de gepensioneerde met een depressie tot de jongere met een psychotische kwetsbaarheid. Iedereen is welkom bij mij.
U staat zes jaar in de praktijk als arts-specialist in opleiding en twee jaar als psychiater. Wat is het belangrijkste dat u hebt geleerd in die jaren?
Dat ware verandering niet cognitief van aard is, maar dieper gaat en raakt aan een gevoelslaag in ons. De sleutel tot verandering zit in het menselijke, in het groeien naar authenticiteit, menselijke, in het groeien naar authenticiteit, met je sterktes en je kwetsbaarheid. Daar gaat zoveel kracht en energie vanuit. Mens ben je niet als individu, maar altijd in verbondenheid. Wat geeft zin en betekenis aan het leven? Menselijk contact. Samen op pad gaan. Samen de schoonheid ontdekken in kleine dingen. Mensen daarbij mogen helpen, is voor mij het mooiste wat er bestaat.
In welke mate hebben uw expedities en avonturen u gevormd?
Er school van kinds af een avonturier in me. Maar de avonturen zelf hebben me ook veranderd. De kracht van dankbaarheid komt allicht nog het dichtst bij wat ik voel. Als je honderd dagen na elkaar geen vast voedsel at, niet de luxe had van een toilet of het comfort van een zetel, dan worden de kleine dingen mooi en betekenisvol. Ik heb enkele keren de dood in de ogen gekeken. Het was een contrastervaring die mijn eerbied voor het wonder van het leven enorm heeft versterkt.
De stilte, de natuur, de eenzaamheid … zijn belangrijk voor u?
Ik voelde me op expeditie niet alleen, maar al en één. Het was een soort mystieke ervaring. Je realiseert je hoe alles met elkaar verbonden is. Dat mogen ervaren was een groot geschenk. Wees gerust, je hoeft er niet voor naar Antarctica. Ik vind herkenning voor die ervaring in het lezen van mystieke teksten uit het Verre Oosten of bij middeleeuwse mystici als Hildegarde von Bingen, Meister Eckhardt en Franciscus van Assisi. Het zit in de stilte, het gewone, het alledaagse. ’s Avonds rond ik de dag af voor een sterk vergrote foto van Antarctica, waarop ons tentje heel klein te zien is. Kleine mensjes in een groot landschap. Tien minuten mediteer ik met open ogen en let ik op mijn ademhaling. Zo beleef ik opnieuw de rijkdom en de schoonheid van die plek. Na die tien minuten sluit ik mijn ogen om de dag te overlopen en stil te staan bij de dingen waar ik dankbaar voor ben.
Denkt u dan ook terug aan Dixie Dansercoer?
Elke dag is hij bij me. Dat avondritueel voelt ook als afstemmen met Dixie. Hij was een van mijn beste vrienden. Fysiek is hij er niet meer, maar hij leeft voort in mijn mooiste herinneringen.
Goed HR-beleid is essentieel
Het staat bijna elke dag in de krant: meer en meer jongeren worstelen met mentale problemen. Hoe kijkt u daarnaar?
We kijken vaak naar geestelijke gezondheid als een ziekte van het individu. Maar achter elk symptoom schuilt een verhaal, en dat verhaal biedt perspectief op verandering. Psychische kwetsbaarheid bij zoveel kinderen en jongeren toont dat er iets aan de hand is. Ik ben niet de eerste die het zegt: alles moet voortdurend sneller, beter, hoger, efficiënter, spectaculairder… Zo raken we steeds meer vervreemd van onszelf en elkaar. Het leven is an sich eenvoudig. Kijk naar de schoonheid en de traagheid van de natuur. Steeds sneller, efficiënter … dat werkt niet meer. Na mijn afstuderen werkte ik een tijdje als consultant in de bedrijfswereld. Ik zag dat bedrijven terugkeren naar de essentie, de waarden, het hogere doel. Door daarop te focussen, haal je meer potentieel uit de mensen. Een bedrijf is geen machine, maar een plek van verbinding en samenwerking. Bedrijven zijn aan het veranderen. Ze beseffen dat gelukkige medewerkers leidt tot minder burn-outs en een hogere productiviteit. Ik ben blij dat PZ Onzelievevrouw hier goed in scoort, zoals blijkt uit een recente medewerkersenquête.
Wilt u als hoofdarts mee impact hebben op een goed hr-beleid?
Voor mij is dat essentieel. Hoe beter je je als medewerker in je vel voelt, hoe beter je de patiënten kan helpen. Ik let daar zelf ook op. Ik voorzie gemiddeld wat meer tijd per patiëntencontact en bouw tussen twee consultaties een moment in voor mezelf. Dan strek ik even de benen of ik doe wat tai chi. Ik zie ook nooit te veel patiënten na elkaar. Anders dreig ik op automatische piloot te werken, en dat wil ik niet. Kwaliteit gaat boven kwantiteit. Dat is in deze tijden niet evident en vraagt bewuste keuzes.
U werkt in een ambulante praktijk en bent hoofdarts in een residentieel ziekenhuis. Hoe kijkt u naar de evolutie van vermaatschappelijking?
Ik sta achter de principes van de vermaatschappelijking, maar ik heb het er moeilijker mee wanneer ze gebruikt worden voor economische doeleinden. Ons land heeft relatief veel psychiatrische bedden per inwoner. Als die goed gebruikt worden, hoeft dit niet per se negatief te zijn. Soms is het goed om mensen even uit hun omgeving te halen en ze tot rust te laten komen, zodat ze weer in verbinding komen met zichzelf en de anderen en weer betekenis vinden in hun leven. In mijn ambulante praktijk bots ik soms op de grenzen van wat ik kan. In een setting met verpleegkundigen, psychologen, verschillende therapeuten of een maatschappelijk werker krijg je meer in beweging. Onderschat de meerwaarde van een psychiatrisch ziekenhuis niet. Vermaatschappelijking? Ja. Kortere opnames? Ja, als het kan. Maar de slinger mag niet doorslaan. Anders krijg je draaideurpatiënten, met heropname na heropname. Soms hebben mensen echt langdurige hulp nodig. Bovendien hebben steeds meer mensen het lastig. Ook daarmee moeten we rekening houden.
PZ Onzelievevrouw heeft een sterke traditie van evidence based medicine met een open blik. Het ziekenhuis staat bekend om zijn innovatieve kracht en zijn vernieuwende therapieën. Ook vandaag, met onder meer de dialectische gedragstherapie en de principes van Open Dialogue, die de eigen ervaring van mensen valideren en de familie nauw betrekken. Daarnaast sluiten ook de visie van herstelgerichte zorg, de crustatieve zorg en de standaarden die gebruikt worden op de High & Intensive Care afdeling mooi aan bij de waarden van dit ziekenhuis.
Verhalen delen
Als therapeut hebben veel mensen u leren kennen via het tv-programma Therapie op Canvas (en VRT MAX). U vindt het belangrijk om naar buiten te treden, om het mysterie en het taboe rond geestelijke gezondheidszorg weg te nemen?
Ja, dat was de enige reden voor mij om hieraan mee te werken. Dit sluit ook aan bij de vermaatschappelijking van de zorg: openheid, demystifiëren, normaliseren … We kunnen leren van elkaars ervaringen door verhalen te delen. Dat maakt alles draaglijker en het leidt tot nieuwe inzichten.
Wilt u ook met PZ Onzelievevrouw die brug naar de samenleving blijven bouwen?
Die traditie heeft het ziekenhuis al en ik zal daar graag aan bijdragen. Hier is zoveel expertise en creativiteit die we kunnen delen. We mogen daar trots op zijn en we kunnen anderen inspireren, zoals anderen ook ons inspireren. PZ Onzelievevrouw werkt op de derde lijn, maar we zijn geen eiland.
Goede contacten met de eerste en de tweede lijn behoren ook tot uw verantwoordelijkheden als hoofdarts?
Die zijn voor mij cruciaal. Samen is zoveel meer mogelijk. Goede contacten onderhouden en investeren in samenwerking vergt tijd, maar het is tijd die je sowieso terugwint. Mijn echtgenote is zelf huisarts. Ik ben een groot voorstander van de netwerken die zich aan het vormen zijn.
U verhuist binnenkort vanuit Tervuren terug naar Brugge. U bent ook een rasechte West-Vlaming?
Ik ben geboren in Roeselare en toen ik 12 jaar was, zijn we naar Brugge verhuisd. Mijn ouders en mijn beste vrienden wonen in de regio Brugge. Ik herinner me dat ik als tiener al gefascineerd was door het monument de Open Poort van Paul Perneel bij PZ Onzelievevrouw. Het is een kunstwerk in de steigers, in ontwikkeling, in evolutie. Er zit traditie en stabiliteit in, maar ook vernieuwing. Het past treffend bij waar PZ Onzelievevrouw voor staat.
Tekst: Filip Decruynaere
Foto: Tom Talloen
